Eeuwenlang is Paaseiland (Rapa Nui) afgeschilderd als een waarschuwend verhaal over de ineenstorting van de samenleving als gevolg van de vernietiging van het milieu – een ‘ecocide’ waarbij een beschaving haar bossen heeft gekapt en de gevolgen heeft geleden. Een nieuwe studie, gepubliceerd in Communications Earth & Environment, daagt dit al lang bestaande verhaal echter uit en onthult een complexer beeld, gevormd door langdurige droogte. Onderzoekers van het Lamont-Doherty Earth Observatory hebben het duidelijkste bewijs tot nu toe ontdekt dat een eeuwenlange periode van verminderde regenval, die rond 1550 begon, het leven op het eiland diepgaand veranderde.
Het sedimentrecord begrijpen: regenval uit het verleden reconstrueren
Het onderzoeksteam, onder leiding van Redmond Stein, analyseerde sedimentkernen verzameld uit Rano Aroi, een hooggelegen moerasgebied, en Rano Kao, een kratermeer. Door de waterstofisotoopsamenstelling van plantenbladwas in deze sedimenten te onderzoeken, konden de wetenschappers een 800-jarig record van neerslagtrends reconstrueren. Deze aanpak blijkt betrouwbaarder dan eerdere methoden, die vaak reageren op een complex scala aan factoren die verder gaan dan alleen regenval. Bladwasanalyse biedt een directere meting van de lokale droogte.
Droogte en sociale verandering: een complexe relatie
De bevindingen van het onderzoek laten een significante en langdurige afname van de regenval zien vanaf het midden van de 16e eeuw. Onderzoekers schatten dat de regenval met ongeveer 600-800 mm (24-31 inch) per jaar is afgenomen vergeleken met de voorgaande eeuwen. Belangrijk is dat deze klimaatverandering samenviel met merkbare veranderingen in de Rapanui-samenleving, waaronder:
- Een afname van de bouw van ceremoniële ahu -platforms.
- De opkomst van het Rano Kao-meer als een belangrijke rituele plek.
- De opkomst van ‘Tangata Manu’, een nieuwe sociale hiërarchie gebaseerd op atletische competitie in plaats van op voorouderlijke afkomst, vertegenwoordigd door de iconische moai -beelden.
Hoewel het moeilijk is om deze gebeurtenissen definitief met elkaar in verband te brengen, duidt de timing sterk op een verband tussen klimaatstress en sociale transformatie.
Het ‘ecocide’-verhaal uitdagen
Het traditionele ‘ecocide’-verhaal schetst een beeld van een beschaving die haar eigen milieu heeft vernietigd, wat heeft geleid tot maatschappelijke conflicten en bevolkingskrimp. Hoewel er op Rapa Nui ontbossing heeft plaatsgevonden, duidt steeds meer bewijs op een meer genuanceerde geschiedenis. Deze nieuwe studie suggereert, samen met andere, dat langdurige droogte een cruciale rol speelde bij het vormgeven van het traject van het eiland. De onderzoekers benadrukken dat hun bevindingen de impact van ontbossing niet ontkennen, maar eerder een essentiële context bieden voor het begrijpen van de geschiedenis van Rapanui.
Lessen voor vandaag: veerkracht en lokale perspectieven
De bevindingen van het onderzoek benadrukken de veerkracht van Rapanui-gemeenschappen in het licht van aanzienlijke klimaatuitdagingen. Onderzoekers waarschuwen ervoor de geschiedenis van Paaseiland niet te gebruiken als een simplistische parabel voor de moderne overconsumptie, maar pleiten in plaats daarvan voor een verschuiving van dat verhaal. Ze benadrukken het belang van het luisteren naar de stemmen van mensen van Rapa Nui en andere eilanden in de Stille Oceaan die momenteel de gevolgen van klimaatverandering ervaren, en erkennen dat hun inzichten van onschatbare waarde zijn voor het aanpakken van de problemen van vandaag.
Vooruitkijken: dieper inzicht in de atmosferische dynamiek
Het onderzoeksteam beschikt over een veel langere sedimentregistratie van Rano Aroi, die 50.000 jaar beslaat, en die ze van plan zijn te gebruiken om een beter inzicht te krijgen in hoe de atmosferische circulatie in de zuidoostelijke Stille Oceaan reageert op klimaatverandering over langere tijdschalen. Rapa Nui, gelegen in de afgelegen zuidoostelijke Stille Oceaan, is een unieke bron van terrestrische sedimenten en biedt essentiële aanwijzingen over de atmosferische dynamiek in het verleden – processen die niet goed worden begrepen en vaak slecht worden weergegeven in klimaatmodellen.
Uiteindelijk onderstreept deze studie dat de geschiedenis van Paaseiland veel complexer is dan het traditionele ‘ecocide’-verhaal suggereert, en waardevolle lessen biedt over veerkracht en het belang van het overwegen van lokale perspectieven in het licht van de klimaatverandering.
