Al meer dan zestig jaar is metformine een hoeksteen bij de behandeling van type 2-diabetes, vooral bekend vanwege de effecten ervan op de regulering van de bloedsuikerspiegel. Uit recent onderzoek blijkt echter dat het medicijn via een voorheen onbekende route werkt: directe actie in de hersenen. Deze ontdekking zou de behandeling van diabetes kunnen hervormen en mogelijk de toepassingen van metformine verbreden.
De onverwachte hersenverbinding
Onderzoekers van het Baylor College of Medicine hebben een specifiek neuraal mechanisme geïdentificeerd waardoor metformine lijkt te werken. Hoewel traditioneel wordt aangenomen dat het de glucoseproductie in de lever en de darmen vermindert, toont het onderzoek aan dat metformine ook het glucosemetabolisme direct in de hersenen beïnvloedt.
“Het is algemeen aanvaard dat metformine de bloedsuikerspiegel voornamelijk verlaagt door de glucoseproductie in de lever te verminderen. Andere onderzoeken hebben aangetoond dat het via de darmen werkt”, zegt Makoto Fukuda, een pathofysioloog bij Baylor. “We hebben gekeken naar de hersenen, omdat deze algemeen worden erkend als een belangrijke regulator van het glucosemetabolisme in het hele lichaam. We hebben onderzocht of en hoe de hersenen bijdragen aan de antidiabetische effecten van metformine.”
Sleutelmechanisme: het Rap1-eiwit
De studie concentreert zich op een herseneiwit genaamd Rap1, gelegen in de ventromediale hypothalamus (VMH). Eerder onderzoek door hetzelfde team duidde op de betrokkenheid van Rap1 bij het glucosemetabolisme.
Hun onderzoek bij muizen uit 2025 bevestigde dat metformine naar de VMH reist, waar het Rap1 effectief deactiveert, wat bijdraagt aan de antidiabetische effecten van het medicijn. Toen muizen zonder Rap1 werden gefokt, verloor metformine zijn werkzaamheid – zelfs terwijl andere diabetesmedicijnen effectief bleven. Hieruit blijkt dat de werking van metformine in de hersenen via een duidelijk mechanisme werkt.
SF1-neuronen en gerichte behandelingen
Onderzoekers hebben vastgesteld dat specifieke SF1-neuronen binnen de VMH worden geactiveerd door metformine. Dit suggereert dat het medicijn deze neuronen rechtstreeks beïnvloedt, wat mogelijk de weg vrijmaakt voor meer gerichte therapieën. “We hebben ook onderzocht welke cellen in de VMH betrokken waren bij het mediëren van de effecten van metformine”, zegt Fukuda. “We ontdekten dat SF1-neuronen worden geactiveerd wanneer metformine in de hersenen wordt geïntroduceerd, wat erop wijst dat ze direct betrokken zijn bij de werking van het medicijn.”
Implicaties en toekomstig onderzoek
De gevestigde veiligheid, betaalbaarheid en langdurig gebruik van Metformine maken deze ontdekking belangrijk. Het medicijn werkt al door de insuline-efficiëntie te verbeteren en de leverglucoseproductie te verminderen, maar nu is het duidelijk dat de hersenen ook een belangrijk doelwit zijn.
Het onderzoeksteam benadrukt dat deze bevindingen gevalideerd moeten worden in studies bij mensen. Eenmaal bevestigd, zouden de resultaten echter kunnen leiden tot geoptimaliseerde behandelingen die gebruik maken van de hersenwerkende mechanismen van metformine. Dit inzicht sluit ook aan bij eerdere onderzoeken die aantonen dat metformine de veroudering van de hersenen kan vertragen en de levensduur kan verlengen, wat wijst op bredere potentiële toepassingen.
“Deze ontdekking verandert de manier waarop we over metformine denken”, besluit Fukuda. “Het werkt niet alleen in de lever of de darmen, het werkt ook in de hersenen.” Hij voegt eraan toe dat de hersenen reageren op lagere concentraties metformine dan de lever en darmen, wat wijst op een efficiënter mechanisme.
De bevindingen zijn gepubliceerd in Science Advances.
Dit onderzoek markeert een paradigmaverschuiving in het begrip van metformine, wat erop wijst dat het volledige therapeutische potentieel van het medicijn nog moet worden gerealiseerd. Verder onderzoek is van cruciaal belang om deze bevindingen te vertalen in verbeterde behandelingen voor diabetes en mogelijk andere leeftijdsgerelateerde aandoeningen.
